Bouwkansen voor de toekomst
In december 2019 heeft de Europese Commissie de Europese Green Deal voorgesteld, een strategie om van de Europese economie een meer duurzaam economisch model te maken, met als doel tegen 2050 geen broeikasgassen meer uit te stoten. Het ultieme doel is hierbij tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te worden. Om voormelde doelstelling te bereiken wordt een reglementair beleidskader die focust op environmental, social and governance (ESG) opgezet en verfijnd.
Daarbij worden eveneens diverse Europese initiatieven, zoals de Europese Natuurherstelwet goedgekeurd.
Aansluitend bij deze initiatieven wenst Vlaanderen een antwoord te bieden op de groeiende uitdagingen van stedelijke expansie en verlies van open ruimte.
De bouwshift is een belangrijk onderdeel van het ruimtelijk beleid in Vlaanderen en vormt een cruciale stap in de toekomstige ontwikkeling van onze leefomgeving. Met de bouwshift wenst Vlaanderen tegen 2025 de bijkomende aansnijding van open ruimte te beperken tot 3ha per dag. Tegen 2040 streeft de Vlaamse overheid naar een duidelijk onderscheid tussen bebouwde en onbebouwde ruimte, waarbij er geen bijkomende open, onbebouwde ruimte meer mag worden aangesneden.
In onbebouwde gebieden zullen na 2040 derhalve geen nieuwe ontwikkelingen meer worden toegestaan en wordt hier aldus een bouwstop ingevoerd.
In bebouwde gebieden zal worden gestreefd naar een efficiënter gebruik van de beschikbare ruimte. Dit omvat het verhogen van het ruimtelijk rendement en het bevorderen van een betere verweving van verschillende functies, zoals wonen, werken, en recreatie, in dezelfde gebieden.
Dit alles heeft als uiteindelijk doel om Vlaanderen duurzamer en leefbaarder te maken, en om een evenwicht te vinden tussen economische groei en milieubescherming, zoals vastgelegd in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.
Om de bouwshift in de praktijk te brengen, zijn diverse wetgevende initiatieven en beleidskaders nodig. Op deze webpagina bieden we een praktische verkenning van de belangrijkste instrumenten, hun invloed op de huidige situatie, en geselecteerde juridische beslissingen en leerstukken die hiermee verband houden.
.jpeg)
Het Instrumentendecreet
Het instrumentendecreet (gedeeltelijk in werking getreden) reikt de beleidsinstrumenten aan om de overgang van bebouwde naar onbebouwde ruimte te faciliteren binnen de ruimtelijke planning. Zij voorziet onder andere in de aanpassing van stedenbouwkundige lasten bij vergunningen en een verhoging van de planschadevergoeding en planbatenheffing in geval van bestemmingswijzigingen.
.jpeg)
Het Decreet Woonreservegebieden
Het decreet woonreservegebieden (in werking getreden) plaatst een stolp over de woonreservegebieden, waaronder woonuitbreidingsgebieden, waardoor een rechtstreekse ontwikkeling van deze gebieden niet langer mogelijk is. Het Decreet voorziet in een “vrijgavebesluit” om alsnog woonreservegebieden aan te snijden.
.jpeg)
Het Omgevingsbesluit
Het decreet omgevingsbesluit (in voorontwerp) komt tegemoet aan de lange procedureslagen in het omgevingsrecht en voorziet in een geïntegreerde procedure voor de vaststelling van een ruimtelijk uitvoeringsplan en vergunning.
.jpeg)
Het Verzameldecreet
Het verzameldecreet (in ontwerp) beoogt een eenvoudiger juridisch kader voor de planologische compensatie (indien in een RUP bv. Bijkomende woon- of industriegebieden worden voorzien, zal minstens eenzelfde oppervlakte aan niet-gerealiseerde, slecht gelegen of overbodige harde bestemmingen moeten worden omgezet in zachte bestemmingen zoals bos-, natuur- of landbouwgebied) en de mogelijkheid zonevreemde functiewijzigingen te regulariseren. Tevens wordt de afschaffing voorzien van de afwerkingsregel (deze regel biedt de mogelijkheid om onder vooorwaarden te bouwen tegen de wachtgevel van een bestaande woning) en de mogelijkheid voor gemeentes om een strengere vergunningsplicht op te leggen via verordeningen.
Geselecteerde Rechtspraak
In Vlaanderen staat de bouwshift centraal in het ruimtelijk beleid en richt het initiatief zich op een duurzamere ontwikkeling en behoud van open ruimte. Echter hebben diverse overheden reeds voor de nieuwe decretale ingrijpen getracht bij te dragen aan een positieve klimaatverandering. Hieronder wordt ingegaan op een selectie arresten die bijdragen aan of hun invloed hebben op de bouwshift.
PwC Legal's latest insights
Media:
- Podcast: De Bouwshift en de impact voor de lokale besturen (April 2024)
- Webinar: Building shift (“Bouwshift”) and spatial efficiency in Flanders (February 2024)
- Podcast: Bouwshift voor de (semi)publieke sector, Aflevering 10 (February 2023);
- PFAS in Belgium – From awareness to accountability and remediation (February 2024)
- Navigating legal waters – Exploring the implications of water‑sensitive open space areas (WORG) (January 2024)
- Legal deep dive into the Belgian Climate Case – Part IV, Sanctions and penalties (January 2024)
- Legal deep dive into the Belgian Climate Case – Part III, Second claim: Violation of Articles 1382 and 1383 of the Belgian Civil Code (January 2024);
- Legal deep dive into the Belgian Climate Case – Part II, First claim: Violation of Articles 2 and 8 European Convention of Human Rights (December 2023);
- Legal deep dive into the Belgian Climate Case – Part I, the Climate Case and the admissibility of the claim (December 2023);
- Update on the landmark Belgian Klimaatzaak / l’Affaire Climat: The Court orders the Belgian government to accelerate greenhouse gas emission reductions (November 2023);
- Update: Belgian Hydrogen Transportation Law is out and applications are now open (September 2023);
- Draft nitrogen decree met with criticism by the Council of State (October 2023);
- An update on Nitrogen (August 2023);
- De realisatie van de bouwshift: een stap dichter (August 2023);
- Important news for legal counsels dealing with ESG matters: EU Commission adopts first set of European Sustainability Reporting Standards (ESRS) (August 2023);
- Vote to reject the EU Nature Restoration Law proposal fails at the European Parliament – European Council and Parliament now ready to start the trilogue (July 2023);
- Update on the Corporate Sustainability Due Diligence Directive (May 2023);
- Nitrogen in Flanders | Will the dust finally settle? (March 2023);
- A new Flemish planning regulation on rainwater is coming (November 2022);
- Task force on climate-related financial disclosures - 2022 Status report (November 2022);
- Government of Flanders reaches agreement on Climate Adaptation Plan 2030 (October 2022)
Publications:
- SMITS, A., VINCKE, J., Operating With Positive Impact: How to navigate ESG complexity, Lannoo, 2023, 214 p. (October 2023);
- EMPEREUR, E., VEUCHELEN, K., Bevriezen van de woonbestemming in het Vlaamse Gewest: een meerwegenleer, TBO 2022, afl. 6, 348-355 (November 2022);
Contact us
